Rzeszowiacy to umowna nazwa grupy etnograficznej zamieszkującej Polskę południowo – wschodnią, pomiędzy Pogórzem Karpackim a Kotliną Sandomierską. Są to okolice miast: Rzeszów, Łańcut, Przeworsk i Ropczyce. Nazwę Rzeszowiacy po raz pierwszy zastosował w literaturze naukowej w latach 20. XX wieku etnograf Jan Stanisław Bystroń, zaznaczając, że termin Rzeszowiacy jest może zbyt lokalny, ale ogólniejszej nazwy nie znaleziono.

Rzeszowiacy to ludność pogranicza kulturowego, która mimo wszystko rozwinęła własną odrębność kulturową. Zróżnicowanie etniczne spowodowane było intensywnym osadnictwem zarówno ze Wschodu jak i Zachodu. Zasiedlani na tych terenach koloniści wywodzili się głównie z Małopolski oraz Mazowsza. Osadzano także zgermanizowaną ludność słowiańską ze Śląska i Łużyc (Serbowie Łużyccy) – zasiedlali oni przede wszystkim miejscowości wokół Łańcuta, tworząc swoiste enklawy wyróżniające się językiem, strojem, a przede wszystkim budownictwem z charakterystyczną zabudową okólną i budynkami przysłupowymi. Ważny wpływ na kształtowanie się omawianej grupy miało także osadnictwo wołoskie – w wielu wsiach, na przykład w Manasterzu czy w Hadlach, lokowano grekokatolicką, ruskojęzyczną ludność, która jednak z czasem została wchłonięta przez żywioł polski. Przez teren zamieszkały przez Rzeszowiaków przebiegały dwa ważne szlaki handlowe: z Krakowa przez Przemyśl do Kijowa oraz z Sandomierza przez Karpaty na Węgry.

Rzeszowiacy trudnili się głównie rolnictwem (na ich terenie występowały dość żyzne gleby), handlem oraz rzemiosłem – przede wszystkim tkactwem. Kolonizacja niemiecka i wołoska związana była z wprowadzeniem nowych form osadniczych. Wprowadzono zamiast niwowego, łanowy układ gruntów: bardziej regularny, pozwalający na trójpolowy system prac oraz zwiększający plony. Dzięki temu poziom technologiczny, a co za tym idzie materialny Rzeszowiaków, był znacznie wyższy niż ich północnych sąsiadów Lasowiaków. Wysoki poziom materialny widoczny był głównie w wyposażeniu domostw, plastyce oraz strojach odświętnych. Powodowało to, że Rzeszowiacy byli ludźmi dumnymi o wysokim mniemaniu o sobie, skorymi do handlu i lubiącymi się stroić.

Do połowy XIX wieku kobiecy i męski strój Rzeszowiaków był analogiczny do stroju Lasowiaków, potem zaś zaczął ulegać przeobrażeniom. W drugiej połowie XIX wieku do powszechnego użytku weszły materiały fabryczne: tiule, muśliny, adamaszki i tkaniny jedwabne, które wzbogacały ubiór odświętny. Najbardziej efektownym elementem stroju kobiecego był aksamitny gorset, ozdobiony tackami, haftem, cekinami, później także koralikami. Duża różnorodność kulturowa tego regionu wpłynęła na to, iż strój rzeszowski był jednym z trzech noszonych obok przeworskiego i łańcuckiego.

Folklor muzyczny Rzeszowiaków odznaczał się bogactwem i różnorodnością repertuaru. Składało się na niego wiele krzyżujących się ze sobą tradycji lokalnych zauważalnych w odmienności pieśni obrzędowych, a składzie instrumentalnym kapeli czy też w nieznanych w innych miejscach tańcach.

Kulturę Rzeszowiaków prezentują dwa skanseny: Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej oraz w skansenie w Markowej koło Łańcuta.

Źródło zdjęcia: www.snutki.pl