Następnego dnia po spaleniu Marzanny, do wsi wprowadzano Gaik Zielony, zwany także Latem, Lateczkiem lub Latorośkiem. Była to duża, sosnowa, zielona gałąź, przybrana wstążkami, słoneczkami z karbowanego papieru, wydmuszkami jaj i innymi podobnymi ozdobami. Obchodzono z nią wieś, podobnie jak z Marzanną i w tej samej kolejności wykrzykiwano radosne przyśpiewki.

Za wniesienie Gaika, czyli Nowego Latka, za wprowadzenie wiosny do wsi, gospodynie dawały gościniec: jajka, duże kawałki placka lub obwarzanki, a także drobne pieniądze. O obrzędzie niszczenia zimy pisał w XV wieku pisał jan Dłudosz, już wówczas nazywając go obyczajem starożytnym i ganiąc jako praktykę pogańską.

W 1420 r. biskup Andrzej Łaskarz mocą synodu poznańskiego zobowiązywał księży w podległej mu diecezji: Nie dozwalajcie, aby w Niedzielę, która zwie się Biała, Laetare odbywał się zabobonny zwyczaj wynoszenia jakowejś postaci, którą śmiercią owią i w kałuży topią… Z małym jednak skutkiem.

Stary ten, archaiczny obrządek przetrwał jednak wieki i zachował się do naszych czasów. Zapewne dlatego, że od połowy XIX wieku stał się przede wszystkim dziecięcą zabawą, urządzaną na powitanie wiosny. Jego dawny sens magiczny został zapomniany; chociaż bardzo długo, w zabawie tej występowały dawne formy obrzędowe i pieśni.

Barbara Ogrodowska, Polskie Obrzędy i Zwyczaje Doroczne, Warszawa 2006.

Zdjęcie: Gaik Zielony (źródło fot. Karol Zienkiewicz, www.dziennikwschodni.pl)