Regiony etnograficzne w Polsce

Jak podaje Encyklopedia PWN „Obyczaje, języki, ludy świata” podstawą do wyznaczenia regionu etnograficznego jest występowanie wśród mieszkańców określonego terenu zespołu cech odróżniających ich od mieszkańców terenów sąsiednich, na przykład odmiennej gwary, ubioru, budownictwa, specyficznych form zdobniczych. Granice mogą też wyznaczać dominujące zajęcia ludności i świadomość tradycji pochodzenia.

W Polsce wprowadzono podział regionalny pomiędzy większe zespoły grup etnograficznych, zwane także pierwotnymi lub zasadniczymi grupami etnograficznymi. Występują także grupy pośrednie.

W granicach historycznych dzielnic i województw wyróżnić można następujące regiony etnograficzne:

Wielkopolska:

Z istniejących w granicach Wielkopolski kilkudziesięciu grup regionalnych, swoją odrębność zachowało tylko kilka: Bambrzy, Biskupianie, Mazurzy wieleńscy, Chazacy, Chwalimiacy, Krajniacy, Pałuki oraz Kujawiacy.

Śląsk:

Duży odsetek mieszkańców Śląska stanowi ludność osiedlona po 1945 roku: dawni mieszkańcy województwa lwowskiego i tarnopolskiego, Łemkowie przesiedleni w ramach akcji „Wsiła”, repatrianci z Wileńszczyzny. Śląsk dzieli się na Śląsk Dolny, Śląsk Opolski oraz Śląsk Górny. Na południu regionu, w Beskidzie, mieszkają górale żywieccy.

Małopolska:

Historyczną ziemię krakowską zamieszkują Krakowiacy. Wiele odrębnych cech kulturowych zachował region kielecko-świętokrzyski, widły Wisły i Sanu zamieszkują Lasowiacy, na ternie Rzeszowszczyzny i Lubelszczyzny krzyżują się różne wpływy. Północe stoki Karpat zamieszkują górale: Orawianie, Podhalanie, Zagórzanie, górale pienińscy, szczawniccy, Spiszacy, górale sądeccy, zaś wschodnią część Łemkowie i Bojkowie.

Mazowsze:

Najstarszy region etnograficzny tworzą Łowiczanie, z kolei najmłodszy Kurpie.

Pomorze:

Główną grupą etnograficzną Pomorza są Kaszubi oraz spokrewnieni z nimi Kociewiacy. Ludność autochtoniczną stanowili także Mazurzy i Warmiacy – obecnie, na skutek masowych migracji i procesów osadniczych po II wojnie światowej, stanowią oni niewielki procent mieszkańców obecnego województwa warmińsko-mazurskiego.

Współcześnie, z wyjątkiem kilku – Kaszuby, Kurpie, Podhale, nie można mówić o jednolitych regionach etnograficznych. Jest to wynikiem powojennych zmian społeczno-politycznych, gwałtownej urbanizacji wsi, transformacji gospodarczych, które sprzyjają zanikowi kultury ludowej.