Polska muzyka ludowa – "Co wieś to pieśń" | NaLudowo.pl

Muzyka ludowa jest jednym z przejawów kultury duchowej wiejskich społeczności. W jej skład wchodzi folklor słowny i muzyczny danego regionu. Współcześnie można wyróżnić trzy rodzaje folkloru:

– będący w zaniku tradycyjny (wiejski) folklor;

– folkloryzm, czyli widowiskowa (sceniczna) rekonstrukcja tradycyjnego folkloru;

– folklor współczesny, spontanicznie powstający w różnych środowiskach.

Pod pojęciem muzyki ludowej najczęściej rozumie się utwory z zachowaną archaiczną melodią i gwarą w tekście, śpiewane z właściwą manierą wykonawczą oraz utwory instrumentalne wykonywane przez kapele ludowe, czyli wiejskich muzykantów.

Muzyka ludowa charakteryzuje się wielością wariantów, tworzeniem własnych melodii i dopasowywaniem innych melodii do własnych potrzeb. Takiemu stanowi rzeczy sprzyjało zapamiętywanie muzyki „ze słuchu”, bez jej zapisu nutowego.

Muzyka ludowa była integralną częścią lokalnych zwyczajów związanych z pracą (przędzenie, darcie pierza), obrządami przejścia (wesela) czy też cyklem dorocznym (dożynki, kolędnicy).

Polską muzykę ludową cechuje różnorodność, powiadano, że „co wieś to pieśń”, dlatego niejednokrotnie trudny jest podział muzyki na poszczególne regiony. Wielorodność muzyki ludowej widać w odmiennościach w repertuarze pieśni obrzędowych, w składzie instrumentalnym kapeli, w oryginalnych, nieznanych w innych miejscach tańcach. Duży wpływ na kształtowanie się muzyki w danym regionie miały także czynniki społeczno – gospodarcze oraz jego zróżnicowanie etniczne i religijne.

Na wsiach i w małych miasteczkach muzyków ludowych nazywano muzykantami. Istniały trzy sposoby zdobywanie wiedzy muzycznej: samouctwo, przekaz rodzinny oraz nauka u mistrza.

Dawniej muzycy ludowi posiadali uznanie lokalnej społeczności. Pełnili funkcję dzisiejszych mediów, zapewniając rozrywkę, oprawę ważnych obrzędów i uroczystości a także dostarczając najnowszych informacji ze świata. Zdarzało się, że ludowi muzycy, szczególnie skrzypkowie, posądzani byli o konszachty z nieczystymi siłami.

Współcześnie muzyka ludowa ulega wielu przeobrażeniom. Na wsiach coraz rzadziej można spotkać prawdziwych muzykantów. Z kolei muzyka tradycyjną interesuje się coraz więcej młodych osób pochodzących głównie z miasta. Powstają różne inicjatywy mające na calu propagowanie muzyki ludowej. Przykładem może być Tabor Domu Tańca, czyli coroczna „szkoła tradycji”, podczas której odbywają się liczne warsztaty zanikających form tańca, śpiewu, muzyki instrumentalnej oraz rzemiosła z danego regionu Polski (http://domtanca.art.pl/). Innym przykładem może być organizowana przez działającą w Lublinie Fundację Muzyka Kresów Letnia Szkoła Muzyki Tradycyjnej, która ma charakter edukacyjno – animacyjno – badawczy, a głównym celem jest ocalenie i twórcza kontynuacja polskiej pieśni tradycyjnej (http://www.muzykakresow.pl/).

Z muzyki tradycyjnej czerpie także wiele współczesnych zespołów, wymienić można choćby Kapelę ze Wsi Warszawa, Orkiestrę Świętego Mikołaja czy Village Kollektiv.

Na temat muzyki ludowej powstało także wiele opracowań naukowych, zaliczają się do nich dzieła Franciszka Kotuli „Muzykanty” czy Andrzeja Bieńkowskiego „Ostatni Wiejscy Muzykanci”.