Słowo magia pochodzi z języka staroperskiego, gdzie magu („mag”) oznaczało „tego, który ma moc”. Antropologiczne ujęcie magii przysparza wielu problemów, ponieważ pomimo powszechnego stosowanie tego terminu przez etnologów, nie ma powszechnej zgody co do jego treści oraz zakresu.

Piotr Kowalski w swej książce „Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie” tak definiuje pojęcie magii: „Magia jest zespołem praktyk i technik opierających się na specyficznym światopoglądzie, których celem jest spowodowanie pożądanych zmian w otaczającym świecie. Działanie te charakteryzują się wysokim stopniem zrytualizowania, wynikającym z potrzeby wsparcia ich przez moce pochodzącego z Innego Świata. Polega to na przywołaniu mocy nadnaturalnych, na precyzyjnym powtórzeniu gestów pozwalających mityczny porządek świata. Stąd naruszenie konkretnego rytuału, błąd w wygłaszanej formule muszą doprowadzić do pojawienia się skutków, które są efektem odmiennej formuły rytualnej, a to może stać się powodem nieszczęścia lub śmierci”.

Magiczne praktyki charakteryzowały dawne kultury plemienne, ale w pewnym stopniu występowały także w kulturach ludowych, a niektóre ich relikty przetrwały do dnia dzisiejszego.

Szczególne miejsce w kulturze magicznej zajmują rytuały słowne. W myśleniu magicznym słowo nierozerwalnie wiąże się z określanym przez nie przedmiotem. Mówienie o „czymś” zakłada zmysłową obecność „tego czegoś”. Stąd też w kulturze ludowej wiele słów objętych było tabu – ich wypowiedzenie mogło spowodować nieszczęście. Etnograf Jan Stanisław Bystroń zanotował na przykład, że powszechnie unikano wypowiedzenia słowa żaba, z obawy, by dzieci nie przestały rosnąć i nie zostały tak małe jak żaby oraz ustrzec je od choroby.

Kulturę ludową charakteryzował specyficzny kontekst kulturowy – światopogląd magiczny, na który składało się wiele czynników, w tym dualistyczny obraz kosmicznego porządku, schrystianizowany, lecz odmienny od kanonicznej wersji chrześcijaństwa.

Praktyki magiczne można podzielić na wiele sposobów. Głównym założeniem magii sympatycznej jest uznanie silnego powiązania pomiędzy różnymi rzeczami, zjawiskami czy istotami. I tak zakłada się, że „podobne czyni podobne” względnie, że „rzeczy, które kiedyś pozostawały ze sobą w styczności, nadał oddziaływają na siebie nawzajem, nawet jeśli kontakt fizyczny już nie istnieje”.

Magia podzielić można także na białą i czarną. Biała magia ma działanie dobroczynne – praktyki magiczne mają służyć zapewnieniu plonów i powodzenia, uleczyć chorego, odpędzić zarazę. Czarna magia ma szkodzić – rzucony urok miał odebrać rozum, sprowadzić deszcz o niewłaściwej porze, odbierać krowom mleko.

Istotnym działem magii jest magia miłosna i płodności. W ludowych przekonaniach odnaleźć można wiele sposobów rozbudzenia miłości i przywiązania wybranej osoby do siebie. Wykorzystywano w tym celu różne przedmioty, rośliny oraz zwierzęta mające właściwości rozpalania namiętności i podnoszących seksualną potencję. I tak, aby dziewczyna pokochała chłopca, musiał on „pot z ciała swego zebrać i podać go w ośródce chleba ukochanej osobie do zjedzenia”. Magia płodności dotyczy także uzyskania obfitych plonów oraz szybkiego wzrostu stad.

Wiele praktyk magicznych dotyczyło leczenia różnych chorób. W procedurach leczniczych wykorzystywano zamawianie, odczynianie. Przenoszono chorobą na przedmiot, którego następnie pozbywano się , najlepiej w miejscy o „zaświatowym” charakterze, na przykład na rozstaju dróg.

Funkcje magii są różnorodne – magia mogła ochraniać, oczyszczać, ale także sprowadzać nieszczęście.

Bibliografia:

Anna Engelking Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa, Warszawa 2010.

Piotr Kowalski Kultura magiczna. Omen, przesąd, znaczenie, Warszawa 2007.