Przysłupowe krainy

Dom przysłupowy (z jęz. niemieckiego Umgebindehaus, z jęz. czeskiego podstávkový dům), zwany także domem łużyckim (choć jest to dość nieprecyzyjne określenie, ponieważ nazwa „fachowa” pochodzi od konstrukcji budynku, nie zaś miejsca występowania) to typ budownictwa ludowego w Polsce występujący przede wszystkim na Dolnym Śląsku oraz Rzeszowszczyźnie. W Europie tego typu budownictwo rozciągało się przez Górne Łużyce i północne Czechy aż po szwajcarską Saksonię.

Cechą charakterystyczną tego typu budownictwa jest przysłupowa konstrukcja – dach opiera się na tak zwanych przysłupach, czyli łukowatych podporach otaczających drewnianą izbę zrębową. Był to budynek z częścią mieszkalną i gospodarczą, najczęściej o dwóch kondygnacjach i dachu dwuspadowym z naczółkami lub mansardowym.
Budownictwo tego typu pojawiło się w średniowieczu na terenie Górnych Łużyc. Zakłada się, że stosowanie takiej konstrukcji budowlanej było wynikiem rozwijającego się na tym terenie tkactwa – zlokalizowany w głównej izbie warsztat tkacki wywoływał duże drgania, które budynkowi o zwykłej konstrukcji mogłyby zagrażać.

Rozkwit budownictwa przysłupowego przypadł na wiek XIX. Z tego okresu zachowanych zostało najwięcej obiektów. Po II wojnie światowej zaprzestano budowania w tej technologii.

Najwięcej zachowanych domów przysłupowych można zobaczyć na terenie Dolnego Śląska oraz na Rzeszowszczyźnie (gdzie ten typ budownictwa został przeniesiony przez osadników niemieckich i śląskich, domy przysłupowe najdalej na wschód sięgały dorzecza Wiaru).

Kraina domów przysłupowych:

Jest to region na styku Polski, Czech i Niemiec, który wyróżnia się tym, że w jego krajobrazie można spotkać tzw. budownictwo przysłupowe. Budownictwo przysłupowe stanowi szczególny i niepowtarzalny w Europie przykład połączenia stylów. Domy przysłupowe są jednym ze świadectw nakładania się na siebie różnych kultur i ich wspólnej egzystencji przez wieki. Dom zabudowy przysłupowej łączy w sobie dwa ludowe rodzaje budownictwa: słowiański styl belek i pochodzący z Frankonii mur pruski. Ten styl budownictwa szczególnie widoczny jest po polskiej stronie na pograniczu dolnośląsko – łużycko – czeskim, w powiatach bolesławieckim, jeleniogórskim, lubańskim, lwóweckim, zgorzeleckim.

Warto wybrać się w ten region, aby móc podziwiać licznie zachowane przykłady budownictwa przysłupowego.

(fot. www.krainadomowprzyslupowych.pl)

Kraina na słupach:

Drugim miejsce, gdzie można podziwiać pięknie zachowane drewniane domy przysłupowe jest skansen w Markowej, wsi położonej niedaleko Łańcuta. Jest to jedyne w swoim rodzaju społeczne muzeum budownictwa przysłupowego w Polsce. Przykłady architektury przysłupowej można także oglądać w Parku Etnograficznym Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej.