Na początku powinniśmy wyjaśnić kim są górale. Otóż, górale to mieszkańcy terenów podgórskich i obszarów górskich. W Polsce wyróżniamy dwie najważniejsze grupy górali, którzy zamieszkują Małopolskę oraz Śląsk.  W tych strukturach wyróżniamy jeszcze wiele innych podgrup. Charakterystycznym elementem ubioru górala polskiego są białe obcisłe wełniane portki z lampasem, zdobione parzenicą. Buty skórzane – kierpce z wyciskanymi wzorami. Biała lniana koszula, a na nią serdak, czyli kożuszek z baraniej skóry lub bogato zdobiona cucha. Na głowie filcowy kapelusz, zdobiony sznurem z muszelek oraz orlim piórem.

Męski strój podhalański

Na przełomie XIX i XX w. powszechne były koszule lniane o prostym kroju, z wykładanym kołnierzykiem oraz wąskimi mankietami. Pozbawione ozdób, czasem zdobił je jedynie biały haft. Spinano je pod szyją spinką, dopiero w XX w. do zapinania zaczęły służyć guziki.

Spodnie szyto z białego sukna. Posiadały wąskie nogawice, w pasie przypory – były bardzo dopasowane. Według tradycji szyto je wzorując się na spodniach, które noszono w wojsku węgierskim. Dawniej spodnie były pozbawione ozdób, dopiero w drugiej połowie XIX wieku zaczęto ozdabiać nogawice. Z biegiem lat motywy zaczęły się rozrastać i powstał motyw tzw. parzenica.

Cucha to odzież wierzchnia szyta z sukna. Biała cucha była noszona na co dzień, od święta nosili je juhasi. Czarne cuchy szyte z brązowego materiału zakładali zamożni gazdowie oraz bacowie. Odświętne cuchy były bogato zdobione. W XX w. zdobienie wzbogaciło się o kolorowe hafty kwiatowe.

Codziennym okryciem wierzchnim był serdak. Kamizelka wykonana była  z futra baraniego. Noszono go niezależnie od pory roku – gdy padał deszcz zakładano go runem na zewnątrz, natomiast gdy było sucho runem do wewnątrz.

Na Podhalu zakładano trzy rodzaje pasów: wąski rzemienny bez ozdób, nieco szerszy z ozdobami oraz szeroki opasek. Ostatni z nich zwany jest inaczej pasem bacowskim lub zbójnickim.

Mężczyźni i kobiety na nogach nosili kierpce. Skórzane buty mocowane były do nóg nawłokami. Początkowo były skromnie zdobione, z czasem przybywało ozdób. Metodą stempelkową  tworzono rzędy ornamentów. Przed założeniem butów owijano stopy onuckami, czyli kawałkiem płótna.

Dawniej koszule pod szyją zapinano mosiężną spinką. Zdobione były ornamentem ażurowym stempelkowym lub rytym o motywach geometrycznych, czasem roślinnych. Na ich dolnych krawędziach mocowano łańcuszki oraz przekolec (długi element spinki służący do oczyszczania fajki).

Mężczyźni na głowie nosili czarny kapelusz z wypukłą główką, którą otaczał pierwotnie metalowy łańcuszek, potem sznur muszelek. Wykonany z filcu, natłuszczony masłem, aby nie przepuszczał wilgoci.

Uzupełnieniem męskiego stroju była ciupaga. Istnieją dwa rodzaje ciupag: użytkowa – do rąbania oraz ozdobna, świąteczna.

Damski strój podhalański

Strój kobiecy ulegał częstym zmianom. Na koniec XIX w. przypada przełomowy moment – Zakopane stało się znaną miejscowością uzdrowiskową, gdzie przybywali goście z różnych miast. Góralski z ciekawością obserwowały szykowne, miejskie kreacje, następnie starając się naśladować na swój sposób.

Okryciem głowy mężatek jak i panien były chustki, zwane szmatkami. Mężatki przysłaniały nimi głowę, panny zaś w ciepłe dni ich nie zakładały. Ich liczba świadczyła o zamożności kobiety.

Koszule szyto z fabrycznego lnianego płótna o szerokich i prostych rękawach. Pod szyją posiadały wykładany kołnierz, często haftowany białymi nićmi. Bogato zdobiono również mankiety.

Na koszulę zakładano gorset, szyty z różnych tkanin. Dobór materiału zależał w dużej mierze od zamożności kobiety. Najczęściej noszono gorsety aksamitne, zwykle podszyte lnianym płótnem. W późniejszym okresie zdobione były różnobarwnym haftem, najczęściej koralikowym. Motwywem chętnie powielanym był kwiat lilii, szarotki,chryzantemy i dziewięćsiła. Gorsety starszego typu zdobiły naszycia ze sznureczka o linearnych pętlicowych wzorach. Gorset opasał ściśle kibić, podkreślając kształt figury, sięgały do pasa, poniżej miały doszyte kaletki.

Spódnice szyte z tkanin wełnianych lub tybetu, o barwnych motywach kwiatowych. Były szerokie, gęsto marszczone. Starsze kobiety nosiły farbanice, czyli spódnice z farbowanego lnianego płótna, w kolorze niebieskim lub granatowym.

Kobiety niezależnie od wieku i stanu cywilnego ozdabiały strój biżuterią. Najcenniejsze były czerwone naturalne korale. Na nogi zakładały kierpce.