Kult Maryi w polskiej religijności jest bardzo rozbudowany, często bywa wręcz utożsamiany z polską pobożnością. Kult Matki Bożej jest powszechny, bez względu na podziały społeczne, różne są tylko jego formy środowiskowe.

Kult Maryi ma na terenie Polski wielowiekową tradycję. Świadczyć może o tym najstarsza pieśń religijna Bogurodzica Dziewica, Bogiem sławiena Maryja… datowana na XIII wiek, czy też śluby króla Jana Kazimierza złożone w 1565 roku w Katedrze Lwowskiej przed obrazem Matki Bożej Łaskawej. W wieku XIX w czasie ruchów patriotyczno – religijnych zaczęto utożsamiać Maryję z Patronką Narodu, a w następnym stuleciu została już oficjalnie ogłoszona Królową Polski.

Potocznie Matka Boża uważana jest za pośredniczkę między Bogiem a ludźmi, znającą trudy życia na ziemskim padole. W folklorze Maryja występuje w różnych postaciach: jako zwyczajna kobieta (gospodyni i matka), przez co staje się bardzo bliska zwykłym kobietom, ale także jako Matka Boga, Królowa Nieba. Maryja jest również bardzo mocno powiązana z przyrodą oraz dorocznym cyklem obrzędowym.

W kulturze ludowej istniało przekonanie, że Maryja na różne sposoby kontaktuje się z ludźmi i wpływa na ich losy. Następuje to w sposób bezpośredni – poprzez objawienia oraz wizerunki lub pośrednio, wykorzystując do tego celu służącą jej naturę. W związku z tym wyznaczono funkcję, jakie w kulturze ludowej pełnił kult Maryi. Są to:

– funkcja inicjacyjno – płodnościowa;

– funkcja macierzyńsko – opiekuńcza;

– funkcja ochronna.

Oddawanie czci może być okazywane z różnorodny sposób. Kult Maryi w polskiej religijności potocznej przejawia się m.in. w następujących zachowaniach religijnych:

Kult wizerunków – obrazy, ikony, figury:

W Polsce znajduję się bardzo wiele wizerunków Maryi otoczonych kultem. O tym, na jaką skalę było to zjawisko świadczy dzieło ks. Wacława z Sulgostowa pt. O cudownych obrazach w Polsce Przenajświętszej Matki Bożej – wiadomości historyczne, bibliograficzne i ikonograficzne, gdzie ujętych jest aż 1110 czczonych wizerunków.

Pielgrzymki:

W Polsce na przełomie XII i XIII wieku pielgrzymki do sanktuariów maryjnych stawały się coraz powszechniejsze. Najwięcej sanktuariów pątniczych powstawało w XVII-XVIII wieku, w okresie po Soborze Trydenckim. Z kolei w czasie rozbiorów wykształcił tradycję pątnictwa regionalnego. Odzyskanie niepodległości spowodowało rozszerzenie przestrzeni pielgrzymkowej. W okresie międzywojennym tradycja pielgrzymek regionalnych traciła na rzecz centrum pielgrzymkowego jakim była Jasna Góra. Po II wojnie światowej pielgrzymki w Polsce przeżywały żywiołowy rozwój. Pielgrzymki od samego początku oprócz zapewniania przeżyc religijnych wyznaczały także granice geograficzne i kulturowe, zaspakajały ciekawość świata oraz potrzeby towarzyskie. Pielgrzymki tworzyły także własny folklor przesiąknięty dramaturgią.

Nabożeństwa maryjne – roraty, Godzinki, różaniec, „majówki”:

Maryi poświęcony jest miesiąc maj, kiedy to przy kapliczkach z Matką Bożą oraz w kościołach odprawia się nabożeństwa majowe, tzw. „majówki”. Główną modlitwą tych nabożeństw jest litania Loretańska. Pierwsze nabożeństwa majowe zostały odprawione w Polsce w 1837 roku.

Stowarzyszenia maryjne;

Wiele męskich i żeńskich zakonów, instytutów świeckich oraz stowarzyszeń życia apostolskiego (zajmujących się wychowaniem, nauczaniem i opieką nad biednymi i chorymi) przyjmowało oficjalne lub popularne nazwy związane z imieniem Maryi, jej przymiotami, przywilejami i tytułami lub miejscami jej kultu.

Kult objawień maryjnych:

Miejsca objawień maryjnych są ważnymi ośrodkami występowania pobożności maryjnej. Są to zarówno miejsca kultu oficjalnego, uznawanego przez kościół, jak i nieoficjalnego, gdzie według wiernych i pielgrzymów występują objawienia maryjne oraz dzieją się cuda. W Polsce znajduje się kilka miejsc, gdzie występują objawienia maryjne nie uznane przez kościół za oficjalne, a niekiedy wręcz przez niego potępiane. Najsłynniejsze nieoficjalne objawienia maryjne na terenie Polski miały miejsce w Oławie (woj. dolnośląskie), Rudzie (woj. łódzkie) czy też w Chotyńcu (woj. podkarpackie). Miejsca tych objawień oraz doświadczający ich wizjonerzy koncentrują wokół siebie rzesze pielgrzymów a mające tam miejsce cuda wywołują spore zamieszanie wśród różnych grup społecznych oraz mediów.

Bibliografia:

A. Spiss, Kult Matki Bożej w Polsce. Wprowadzenie, w: A. Spiss (red.) Orędowniczko nasza. Kult  Matki Bożej w polskiej kulturze ludowej, Kraków 1996.

Źródło zdjęcia: natemat.pl