Mówiąc o polskiej sztuce ludowej nie można zapomnieć o wnętrzu chaty, choćby tym najdawniejszym i najbardziej podstawowym, gdzie jedynym sprzętem były ławy, skrzynia, stołki, a niekiedy stół. Wymienione meble choć proste swej formie, urzekały swoistym pięknem. Wnętrze polskiej wiejskiej izby urozmaicane zaczęło być w wieku XIX.

„Prastarymi” meblami ludowymi były ławy i skrzynie. Ława była podstawowym wyposażeniem każdej chałupy. Długie ławy, najczęściej wykonywane z sośniny, z rzeźbionymi oparciami ustawiano wzdłuż ścian. Za dnia służyły do siedzenia, nocą zaś do spania. Ławy te w niektórych regionach nazywane były „szlabanami”.

Drewniane, sarkofagowe skrzynie od czasów średniowiecza stanowiły podstawowy element wyposażenia wnętrza domu warstw wyższych. Z czasem, gdy z dworskich wnętrz zostały wyparte przez komody i szafy, zaadaptowane zostały przez chłopów. Malowane skrzynie występowały niemalże na terenie całego kraju. Ozdabiano je wzorami linearno-geometrycznymi lub dekoracyjnymi wiązankami kwiatów. Na Podhalu skrzynie rzeźbiono. Istniało wiele ośrodków wytwarzających skrzynie na potrzeby wiejskiego odbiorcy. W skrzyniach przechowywano najcenniejsze przedmioty, takie jak świąteczny strój, dokumenty, pieniądze korale czy posag gospodyni. Skrzynie wianne towarzyszyły kobiecie od czasów młodości. Gromadzono w nich wiano dziewczyny. Skrzynia powinna być jak najcięższa, po brzegi wypełniono – świadczyło to o bogactwie rodziny zaradności przyszłej mężatki. Skrzynia odgrywała ważną rolę w obrzędach weselnych.

Bardzo ważnym meblem w kulturze ludowej był stół, który wyznaczał punkt centralny i święty domostwa. Stół był domowym „ołtarzem”, przy którym jadano tylko od święta (na co dzień posiłki spożywano na ławie). Umieszczano go zazwyczaj w „świętym kącie”, w którym znajdowały się także święte obrazy, krzyż, świece. Stoły ludowe cechowała prostota, surowość, masywność. Zazwyczaj wykonywano je z grubego drewna.

Na wyposażeniu wiejskiej izby znajdowały się także różnego rodzaju drewniane stołki i zydle, bez oparć lub z oparciami rzeźbionymi. Najpóźniej w wiejskich izbach pojawiać zaczęły się szafki, szafy i łóżka. Swą forma zewnętrzną przypominały kształty mebli nieludowych. Zdarzało się (szczególnie w zachodnich rejonach kraju), że szafy i szafki malowane w kolorowe kwiaty, podobnie jak skrzynie.

W niektórych regionach sprzęty domowe ozdabiano ryzowaniem. Należą do nich znajdujące się w zasięgu dawnej kultury wołoskiej drewniane skrzynie oraz góralskie łyżniki.

Bibliografia:

Józef Grabowski, Sztuka ludowa. Formy i regiony w Polsce, Warszawa 1967.