Mówiąc najogólniej kultura ludowa to kultura niższych warstw społeczeństwa. Uszczegółowiając kultura ludowa to suma wytworów ukształtowanych w ramach wiejskiej społeczności lokalnej, a także zbiór norm, wzorów i wartości rozwiniętych przez warstwę chłopską. Uznaje się, że kultura ludowa jest zmienna, a ukształtowała się z elementów oryginalnie etnicznych, przejętych z kultury warstw wyższych i twórczo zaadoptowanych oraz elementów pochodzących z wpływów między-etnicznych.

Kultura ludowa powstała w okresie feudalizmu, a najwyższy jej rozkwit przypada na wiek XIX do czego przyczyniło się zniesienie pańszczyzny.

Wśród cech charakterystycznych dla kultury ludowej wymienić należy:

– Izolacjonizm wynikający z izolacji geograficznej, społecznej (odgrodzenie ludu od kultury elitarnej). Skutkiem tego była izolacja świadomościowa, której przykładem może być podział na „swoich” i „obcych”.

– Tradycjonalizm, ujawniający się przede wszystkim w ustnym przekazie międzypokoleniowym całego dostępnego zasobu umiejętności, wiedzy, przekonań.

– Religijność ludowa, którą charakteryzował synkretyzm, rytualizm, sensualizm.

– Myślenie mityczne, odporność na empiryczną weryfikację przekonań.

W tradycji europejskiej badano relacje pomiędzy kulturą ludową a kulturą narodową, uznając pierwszą za składnik drugiej. Z kolei na gruncie amerykańskiej antropologii kulturowej tworzono opozycję pomiędzy społeczeństwem ludowym (folk society) a cywilizacją z racji takich cech jak: zamieszkiwanie małego terytorium, bezpośrednia znajomość wszystkich członków wspólnoty; wyłącznie ustna komunikacja, brak właściwego podziału pracy i niezmienny ład moralny.

W Polsce kultura ludowa zaczęła zanikać paradoksalnie w wieku XIX, czyli w momencie swego największego rozwoju. Po II wojnie światowej została uznana za jeden z nurtów tradycji narodowej, rozwinięto jej szeroką dokumentację, powstawały muzea-skanseny, organizowano konkursy i festiwale sztuki i muzyki ludowej.

Współcześnie, w związku z zanikiem tradycyjnych wiejskich społeczności, w etnologii stosuje się termin „kultura typu ludowego”.

Bibliografia:

Encyklopedia PWN Obyczaje, języki, ludy świata, Warszawa 2007.

Źródło zdjęcia: forum.chorzow.slask.pl