Wota woskowe na Kurpiowszczyźnie

Kurpie to grupa etnograficzna zamieszkująca tereny Puszczy Zielonej oraz Puszczy Białej. Nazwa ta funkcjonuje także jako określenie regionu kurpiowskiego, zwanego Kurpiowszczyzną.

Pierwotne źródło utrzymania Kurpiów stanowiła puszcza. Zajmowano się rybołówstwem, myślistwem, bartnictwem. Kurpie nie odrabiali pańszczyzny, byli czynszownikami królewskimi (Puszcza Zielona) lub biskupimi (Puszcza Biała). Nazwa Kurp wywodzi się od noszonych przez miejscową ludność butów kurpsi wyrabianych z lipowego łyka. Ze względu na specyfikę środowiska naturalnego Kurpiowszczyzny (lasy i bagna) kultura kurpiowska zachowała dużą dozę odrębności. Wiele elementów folkloru, między innymi gwara kurpiowska, zachowało się po dziś dzień. Głównymi ośrodkami folkloru kurpiowskiego w Puszczy Zielonej są Kadzidło, Łyse i Myszyniec.

Dużą rolę w kulturze kurpiowskiej odgrywała religijność. Religijność ta dotyczyła przede wszystkim zachowań pozaliturgicznych, wywodzących się z przedchrześcijańskich zwyczajów. Do takich zwyczajów zalicza się składanie symbolicznych ofiar proszalnych w kilku kurpiowskich parafiach. Rytuał ten odbywał się 6 sierpnia w święto Przemieniania Pańskiego. Składano wówczas woskowe wota w intencji zdrowia oraz dobrego chowu zwierząt gospodarskich. W ceremonii brali udział prawie wyłącznie starsi ludzie, przeważnie kobiety. Odprawiano nabożeństwo wotywne, po którym następowała symboliczna ofiara proszalna. Przed głównym ołtarzem ustawiano stół, na którym rozkładano świece oraz woskowe figurki zwierząt. Wierni wybierali figurki i świece, z zamian zostawiając pieniężne ofiary (zdarzały się także ofiary z jaj), po czym obchodzili trzykrotnie ołtarz, modląc się o opiekę nad żywym inwentarzem. Następnie wierni wracali do stołu, aby oddać figurki i świece, które były chowane aż do przyszłorocznego obrzędu.

Wśród woskowych figur przeważały wizerunki koni, krów, owiec oraz kur i kogutów. Zdarzały się także wyobrażenia świń oraz psów. Figurki te lepione były ręcznie z pszczelego wosku, przez tak zwanych brastewnych. Są to schematyczne przedstawienia, pozbawione detali. Wykonywano je w tradycyjnej na terenie Kurpiowszczyzny konwencji plastycznej.