Snycerka

Snycerstwo (snycerka) to jedna z najstarszych dziedzin sztuki zdobniczej, polegająca na rzeźbieniu w drewnie. Snycerka najczęściej związana jest z meblarstwem oraz wyposażeniem wnętrz. Snycerstwo jest szczególnie charakterystyczne dla sztuki ludowej.

Rzeźbiono głównie w miękkim drewnie, uważając aby nie miało ono słojów. Na górskich terenach wykorzystywano przede wszystkim cis, jawor, modrzew, jodłę i świerk, zaś na nizinnych lipę, brzozę, klon, wierzbę, gruszę oraz czereśnię. Posługiwano się prostymi narzędziami – zwykłymi nożami, kozikami. Bardziej wprawni snycerzy zamawiali u kowali dłuta, niezbędne przy wyrobie form wklęsłych.

Najprostszą techniką snycerską był ryt w drewnie. Ornamenty żłobiono metodą klinową (wzór ułożony z trójkątnych wgłębień) lub krystaliczną (elementy zdobnicze w kształcie odwróconego szczytem w dół ostrosłupa). Przedmioty ozdabiano także stempelkami oraz opalaniem, które dawało efekt kontrastu barw.

Podstawowym motywem zdobniczym były figury geometryczne: trójkąty, romby, kwadraty, łuki, krzyże, gwiazdy oraz wici i linie faliste. Kompozycje powstałe z tych motywów były rytmiczne, symetryczne, kontrastowały ze sobą. Podobne cechy zauważyć można w innych dziedzinach rzemiosła ludowego: w rzeźbie figuralnej, koronce lub hafcie. N przełomie XIX i XX wieku zaczął coraz częściej pojawiać się ornament roślinny, naturalistyczny. Wykonywano motywy zoo- i antropomorficzne, symbole religijne, monogramy.

Podczas zdobienia nowo wybudowanego domu, wiele przedmiotów, takich jak zydle z ażurowym oparciem, kijanki, solniczki, łyżniki czy maglownice, wykonywał młody gospodarz. Snycerką zajmowali się również cieśle i stolarze oraz wiejscy pasterze podczas wypasu bydła. Młodzi kawalerowie ofiarowali dziewczętom bogato zdobione przyrządy tkackie: przęślice, czółenka, grzebienie do czesania lnu, motowidła, szpularze.

Snycerka najbardziej rozwinęła się na terenach górskich i podgórskich, gdzie na halach wypasano owce. Pasterze miele pod dostatkiem drewna oraz wolnego czasu, co pozwalało wytwarzać ozdobne przedmioty. Juhasi wręcz konkurowali pomiędzy sobą w zdobieniu łyżników, solniczek czy czerpaków. Zajmowanie się snycerką często zamierało wraz z końcem stanu kawalerskiego – dojrzały mężczyzna nie miał czasu na zajmowanie się zdobnictwem, nie miał wręcz przyzwolenia społecznego na takie zajęcia.