Polskie malowane kafle ludowe są jedynym tworem naszej sztuki ludowej, w którym lud wypowiedział się nie tylko w dekoracyjności formy, lecz także i w tematyce. Malowidła te, ograniczone do trzech lub czterech tylko kolorów, możliwych do uzyskania w dawniejszej technice ceramicznej, przedstawiają dość często różne sceny, w których głównym aktorem jest człowiek z tego samego kręgu kulturowego, w jakim żył malarz. Głównym urokiem takich kafli jest sposób przedstawienia postaci i towarzyszącego im tła sytuacyjnego oraz humor, z jakim przeważnie były traktowane.

Wykonawcę malowanych kafli różni od malarza – obraźnika ukazanie własnego spojrzenia na otaczający świat, chociaż obydwaj ujmują płaską, dekoracyjnie potraktowaną postać w kontury i otaczają ją ornamentem ze swobodnie narysowanych kwiatów. Kafle ludowe, podobnie zresztą jak obrazy, pełnię swojego wyrazu dekoracyjnego uzyskują dopiero wtedy, gdy występują masowo, całym zespołem.

Ludowy piec kaflowy, naśladując pod względem bogactwa tematyki piece holenderskie i tak zwane gdańskie, bawi oko i pobudza ciekawość. Z zestawionymi swobodnie kaflami kwiatowymi i innymi, o znaczeniu ściśle dekoracyjnym, przeplatają się na piecach ludowych kafle z motywami figuralnymi. Zwierzęta, ptaki, a nade wszystko ludzie, zawieszeni w przestrzeni nasyconej kwietnym bogactwem ornamentu, już przez to samo stają się czymś niezwykłym, a wykonywane czynności, jakkolwiek same przez się niezbyt interesujące – podniesione do rangi wydarzeń. I dlatego całość to nie suma różnych treści, ale fantastyczny świat sztuki, coś, co da się porównać do muzealnej galerii obrazów, ale zupełnie jednorodnej, pozbawionej sztywności wyrozumowanego porządku i tętniącej życiem przez swą niefrasobliwą bezpośredniość układu.

Bibliografia:

J. Grabowski, Sztuka Ludowa; formy i regiony w Polsce, Warszawa 1966.

Zdjęcie główne: Kafel ceramiczny „Karcenie Maryny”, Piec kaflowy z dworu z Drogini, źródło: muzea.malopolska.pl