Celem etnografii jest opis i analiza kultury rożnych społeczności oraz grup etnicznych. Etnografia to także metoda badawcza. Badania etnograficzne to rodzaj badań jakościowych przeprowadzanych w celu opisania różnych aspektów funkcjonowania grup społecznych lub określonych kultur. Materiały zbierane są w środowisku „naturalnym” informatorów, przez nich „oswojonym”. Do podstawowych narzędzi badawczych należą:

– wywiad etnograficzny

– obserwacja

Wywiad etnograficzny polega na rozmowie a informatorem. Wywiad może być ustrukturalizowany, prowadzony na podstawie sporządzonego wcześniej przez badacza kwestionariusza. Może też mieć charakter swobodny, może to być tak zwana „historia mówiona”. Kluczowym zagadnieniem jest odpowiednie formułowanie pytań – muszą być one zrozumiałe dla rozmówcy, należy unikać naukowych terminów, nie wolno sugerować odpowiedzi.

Dzięki obserwacji wybranej grupy w jej naturalnym środowisku badacz może odkryć występujące w niej zależności. Wyróżnia się kilka rodzajów obserwacji. W obserwacji uczestniczącej badacz staje się członkiem danej grupy. Badacz może także obserwować daną grupę z zewnątrz, nie uczestnicząc w jej życiu. Obserwacja może być jawna – członkowie grupy wiedzą o obserwacji, nie muszą jednak być poinformowane o przedmiocie i celu badania. Podczas obserwacji ukrytej, badani nie wiedzą, że są obserwowani – pozwala to uchwycić ich naturalne zachowania. Ostatni rodzaj obserwacji bywa uznawany za nieetyczny.

Prowadząc badania etnograficzne badacz powinien zachowywać obiektywizm, powinien „wtopić się” w życie codzienne respondentów. Nie da się jednak całościowo zniwelować swoich odczuć, doświadczeń, poglądów. Dlatego ważnym aspektem badań terenowych jest „auto etnografia”. Badacz nieustannie powinien kontrolować sam siebie, reflektować się nad tym co robi.

Kolejnym ważnym zagadnieniem związanym z badaniami etnograficznymi jest etyka badawcza. Przede wszystkim badacz powinien być wrażliwy na swoich informatorów, zapewniać im anonimowość, zdobyć zgodę na wykorzystanie zebranego materiału. Kwestia etyki badawczej bywa kontrowersyjna, nie ma jednego ogólnie przyjętego wzorca. Wiele zależy od wyczucia samego badacza.

Istotnym elementem pracy etnograficznej jest regularne notowanie swoich spostrzeżeń badawczych.

Badania etnograficzne zostały zapoczątkowane przez antropologów pod koniec XIX wieku, jako metoda studiowania niewielkich, odizolowanych społeczeństw. Jednym z prekursorów długoterminowych badań etnograficznych był Bronisław Malinowski, który w czasie I wojny światowej prowadził badania terenowe na wyspach Trobrianda na Pacyfiku. W tym czasie dominowała etnografia „gabinetowa” – czytano lektury i analizowano teksty. Malinowski sformułował reguły, których przestrzegać powinien antropolog będąc w terenie. Postulował on spojrzenie na świat oczami tubylca. Stworzył on metodę długotrwałej obserwacji uczestniczącej. Malinowski zalecał aby badacz przebywał w badanej społeczności, aby nic nie umknęło jego uwadze oraz aby znał język tubylców. Badacz nie powinien zawczasu przygotowywać koncepcji badań ani projektować sowich przekonań na daną kulturę. Powinien respektować prawa i obyczaje panujące w danej społeczności, nie wolno mu narzucać żadnych rozwiązań.

Badania etnograficzne (źródło: etnomuzeum.eu)

Źródło zdjęcia: etraveler.pl