Wystawa „Etnodizajn wczoraj i dziś: inspiracje czy naśladownictwo” jest próbą odpowiedzi na pytanie, w jakiej mierze, bez względu na epokę, kondycja rodzimego wzornictwa zdeterminowana jest przez czynniki kulturowe.
Ekspozycja przygotowana przez Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy we współpracy z Ośrodkiem Wzornictwa Nowoczesnego Muzeum Narodowego w Warszawie opowiada o obecności wątków etnograficznych w projektowaniu współcześnie i dawniej. Celem przedsięwzięcia jest przedstawienie historycznych źródeł polskiego etnodizajnu i refleksja nad fenomenem odwoływania się do kultury ludowej w rodzimym wzornictwie.
Wystawa ukazuje zmiany, jakie zachodzą w postrzeganiu sztuki ludowej i ludowego rzemiosła oraz w sposobach wykorzystania jej bogatych zasobów w projektowaniu przedmiotów codziennego użytku w czasach współczesnych. Obiekty zebrane na ekspozycji zestawiono w trzech grupach tematycznych, które odpowiadają trzem różnym przedziałom czasowym.
Pierwsza grupa, to przedmioty tradycyjnej kultury ludowej, powstałe na przełomie XIX i XX wieku lub wykonane w latach późniejszych przez rzemieślników i artystów ludowych, lecz naśladujące przedmioty dawne. Autorkom wystawy – Annie Demskiej (Muzeum Narodowe w Warszawie) oraz Marii Flinik-Huryn (Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy) zależało, aby pokazać bogate zasoby inspiracji drzemiące w rodzimej kulturze. Poprzez zgromadzone obiekty zaprezentowano tradycyjną kulturę ludową od strony technik rękodzielniczych, wzornictwa i materiałów stosowanych przez mieszkańców wsi w różnych sferach życia: w meblarstwie, plecionkarstwie, hafciarstwie, ceramice, kowalstwie, plastyce czy tkaninach. Tę część wystawy reprezentują zabytki pochodzące ze zbiorów Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu, Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Muzeum Południowego Podlasia w Białej Podlaskiej i Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy.
Drugą grupę, stanowią przedmioty powstałe w latach 40. – 60. XX wieku, kiedy to miało miejsce ogromne zainteresowanie polską kulturą ludową i zastosowanie wzorów z niej zaczerpniętych we wzornictwie przemysłowym. Okres ten ilustrują wybrane obiekty ze zbiorów zgromadzonych w Ośrodku Wzornictwa Nowoczesnego Muzeum Narodowego w Warszawie, powstałych między innymi, w wyniku przejęcia kolekcji Instytutu Wzornictwa Przemysłowego. W tej części wystawy zaprezentowano przykłady z kilku wzorcowni Biura Nadzoru Estetyki Produkcji i Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, prototypy zaprojektowane do produkcji rzemieślniczej, krótkoseryjnej lub przemysłowej oraz wyroby z produkcji.
Trzecia grupa eksponowanych obiektów, reprezentująca czasy współczesne, to powstałe po 2000 roku wytwory inspirowane polską tradycją i wsią, wykonane przez młodych projektantów oraz współpracujących z nimi rzemieślników i producentów. Przedmioty przedstawione w tej grupie ukazują obecne dziś tendencje w projektowaniu, różnorodne źródła aktu twórczego i odmienne rozumienie zjawiska etnodizajnu przez polskich artystów. Możemy tu zaobserwować zarówno prace inspirowane sztuką ludową w sposób dosłowny, jak i projekty nawiązujące do tradycyjnych materiałów, technik, form i sposobów wykonania przedmiotów, lecz przetwarzające produkty o wiejskim czy ludowym rodowodzie. Wydaje się, że nie tylko wynalazczość, przekształcanie, adaptacja funkcji rzeczy, czy twórcze wykorzystywanie dawnych technik i niedosłowne stosowanie ludowego wzoru, ale także posłużenie się np. nasyconymi, soczystymi kolorami, tradycyjnym surowcem, jak również inspiracja prymitywną, wynikającą z tego surowca formą, czy nawet tylko skojarzenie z wytworem ludowego rzemiosła, daje najciekawsze efekty w etnodizajnie. Dorobek polskich artystów w zakresie przedmiotów inspirowanych kulturą tradycyjną i sztuką ludową, reprezentuje kilkadziesiąt przykładów wytworów wizjonerskich wypożyczonych bezpośrednio od autorów, a także pochodzących ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie i Muzeum Etnograficznego w Krakowie. W tej grupie możemy podziwiać prace Jana Lutyka, Marka Cecuły, Bogdana Kosaka, Kariny Marusińskiej, Agaty Kulik-Pomorskiej, Pawła Pomorskiego, Katarzyny Herman-Janiec, Joanny Rusin, Agnieszki Czop, Piotra Kuchcińskiego, Andrzeja Bero, Krzysztofa Czajki, Anny Stępkowskiej, Anny Kotowicz-Puszkarewicz, Artura Puszkarewicza, Magdaleny Lubińskiej, Michała Kopaniszyna, Anety Larysy Knap i wielu innych twórców. Odwoływanie się najmłodszego pokolenia projektantów do korzeni tkwiących w rodzimej polskiej tradycji świadczy o zmianie nastawienia do ludowej twórczości, co wydaje się być zjawiskiem godnym zauważenia, zbadania i pokazania.
Z myślą o najmłodszym pokoleniu, została zaplanowana, w osobnej sali, część ekspozycji prezentująca zabawki. Wywodzą się one z dawnych ośrodków ludowego zabawkarstwa, m.in. z Brzózy Stadnickiej. Na ekspozycji znajdziemy zabawki, które są efektem samorodnej wytwórczości artystów ludowych, produkowane według projektów Zofii Stryjeńskiej, pochodzące z Warsztatów Krakowskich, czy zakopiańskie zabawki uczniów Antoniego Kenara z Państwowego Liceum Technik Plastycznych. Obok znajdą się również zabawki współcześnie opracowane i wykonane przez takich artystów jak: Grzegorz Cholewiak, Iwona Kosicka, Katarzyna Turczyńska, Rafał Jarmołowski, Natalia Luniak, Agnieszka Przełomiec i Anna Kania.
Ekspozycji „Etnodizajn wczoraj i dziś: inspiracje czy naśladownictwo” towarzyszyć będzie katalog oraz działania edukacyjne: warsztaty, prelekcje oraz pokaz mody etnicznej.
Ludowość ciągle inspiruje twórców. Artyści czerpią ze sztuki ludowej, sięgając po tradycyjne tworzywa, wzory, formy, jednak bardzo często wykorzystują w swoich projektach nowoczesne technologie – lasery, plotery, czy drukarki. Tak przetworzony folklor ma w sobie wdzięk i często cechuje go poczucie humoru, nie kojarzy się archaicznie, a wręcz przeciwnie, ze świeżością i polotem. Zaprojektowane współcześnie przedmioty nawiązują do rodzimej tradycji i korzeni, a jednocześnie są bardzo atrakcyjne. Wzory oparte na kulturze ludowej opanowały już wiele dziedzin. Widzimy je we wzornictwie, modzie, grafice, reklamie, czy architekturze. Cieszą się popularnością i jak na razie nic nie zapowiada końca tego trendu. Młodzi twórcy coraz chętniej odwołują się do tradycji, bo coraz częściej, zwłaszcza w czasach powszechnej globalizacji, jest ona doceniana na świecie.
Autor: Maria Flinik-Huryn
Wystawa „Etnodizajn wczoraj i dziś: inspiracje czy naśladownictwo”
Wernisaż wystawy 27 marca 2014 roku, godz. 18.00
Spichrze nad Brdą ul. Grodzka 7-11
