Geneza zwyczaju ścinania kani jest dość zagadkowa i nie do końca wyjaśniona. Jednak najprawdopodobniej jest on związany z kultem i magia wegetacji oraz płodności. Nie można go tez zaliczyć wyłącznie do zjawisk lokalnych, kaszubskich, ponieważ jego występowanie zanotowano również w innych częściach Słowiańszczyzny, a także na terenie Niemiec.
Na Kaszubach zwyczaj ten, wywodzący się z obrzędu, o charakterze widowiska, był szeroko znany i powszechnie praktykowany na przełomie XIX i XX w., głównie na północy regionu. Jego tradycja sięga polowy XIX stulecia, a dzięki grupie badaczy i folklorystów ożyła w latach 30-tych obecnego wieku i trwa gdzieniegdzie do dnia dzisiejszego.
Treścią tego dramatycznego widowiska jest oskarżenie i publiczna egzekucja drapieżnego ptaka – kani (lub symbolicznie: gołębia, kury, wrony, imitacji ptaka z gliny itp.), będącej uosobieniem wszelkiego zła, nieszczęść, złych uroków, niepożądanej suszy lub deszczu i wszelkich innych nieszczęść dotykających społeczność wiejska. Prawdziwa kania, drapieżny ptak lub jego wyobrażenie, po schwytaniu obnoszona w procesji po wsi, oskarżona, zostaje ostatecznie publicznie ścięta i pogrzebana, by wraz z jej egzekucja, według ludowych wierzeń, było lepiej…
Rytuał egzekucji „kozła ofiarnego” – w tym przypadku Kani, pierwotnie nie był związany z dorocznym kalendarzem zwyczajowym. Aktu symbolicznego ukarania dokonywano w terminie związanym z aktualnie przezywanymi nieszczęściami – głównie klęskami żywiołowymi i nieurodzajem. Od połowy XIX w. w relacjach badaczy Ścinanie Kani wiąże się m.in.z obchodami świętojańskimi (dalekie echa dekapitacji Jana Chrzciciela, dawnych pogańskich obrzędów, niskiej amplitudy opadów atmosferycznych w miesiącu czerwcu na Pomorzu itp.), a także Zielonymi Swiątkami i Bożym Ciałem.
Widowisko odbywa się w Muzeum we Wdzydzach co roku w trzecia niedziele maja, a w mieszkańców wsi dotkniętej nieszczęściem za sprawa kani wcielają się jego pracownicy.
Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich
18 maja 2014
godz. 14.00
